بس بگرديد و بگردد روزگار

دل به دنيا در نبندد هوشيار

اي كه دستت مي رسد كاري بكن

پيش از آن كز تو نيايد هيچ كار

اينكه در شهنامه ها آورده اند

رستم و رويينه تن اسفنديار

تا بدانند اين خداوندان ملك

كز بسي خلقست دنيا يادگار                "سعدي" 

درآخرين روزهاي تابستان سال 1388 تصميم گرفتم به همراه خانواده به سفري 5 روزه به شمال و شمال غرب ايران بروم .

در اين برنامه از دو قلعه ، دو آبشار ، دو روستا ، يك درياچه ، يك چشمه آبگرم و يك كليسا ديدن كرديم . ( البته بازديد از روستاي ماسوله جزو همين برنامه ها بود ، كه مشاهده كرديد )

 

قبل از شروع موضوع سفر، بايد متذكر بشم  چه در داخل كشور و چه در خارج ، وقتي مي خواهيد به سفر برويد فرمان هايي را كه در هر هفته خدمتتان عرض مي كنم را به خاطر داشته باشيد و آنها را بكار ببنديد . 

 تا سفري لذت بخش ، آرام و دلپذير و همراه با خاطراتي دلنشين در انتظارتان باشد و با كوله باري از سوغاتي هاي رنگارنگ تجربه و دانش به خانه برگرديد .

" با ذهني متواضع سفر كنيد و با شوقي صادقانه با افراد محلي برخورد و صحبت كنيد ، براي ديدن و آشنا شدن سفر كنيد نه براي تصرف كردن . " 

" دوستدار محيط زيست باشيد . از انرژي ، آب و ساير منابع ، بجا و درست استفاده كنيد و با رسوم محلي همگام شويد . فقط وسايل فني ضروري را به همراه داشته باشيد ."

 

اما از هر چه بگذريم سخن قلعه رودخان خوش تر است . در 20 كيلومتري جنوب غربي فومن ، بقاياي دژ عظيم و غول آسايي است كه آدم وقتي مي بينه حيرت مي كنه.

 

با ديدن اين قلعه به اين فكر مي افتي كه واقعا" همه جاي گيلان دريا نيست .اين قلعه بلند و مستحكم در آخرين لايه هاي شمالي البرز ساخته شده است . 

براي رسيدن به اين قلعه پس از گذشتن از چند روستا و سپس روستايي به نام خود قلعه رودخان به آبادي حيدرآلات مي رسيم . 

 از اينجا تا حوالي قلعه ، يك راه باريك و سنگ فرش شده بطول تقريبي 3 كيلومتر وجود دارد .  

حالا اگر توان داشته باشيد با حدود يك ساعت راهپيمايي و با ارتفاع گرفتن  حدود 300 متر (حدود 1000 پله ) از ميان جنگلي انبوه در مسيري پر پيچ و خم با شيبي تند از ميان درختان سر به فلك كشيده  ون  و افرا به پاي ديواره هاي بلند قلعه مي رسيم . 

مي گويند اين قلعه در زمان ساسانيان ساخته شده و زماني هم  يكي از دژهاي دفاعي اصلي فرقه اسماعيليه محسوب ميشده است . اين قلعه در نزد عموم به غير از رودخان به هزار پله و همينطور قلعه حسام  نيز شهرت دارد .

سلاطين اسحاقوند  (مقارن با سلجوقيان) كه از سال 550 تا 1002 هجري  در خطه گيلان حكمراني مي كردند ، 

 از اين قلعه با توجه به موقعيت دفاعي ممتاز و سوق الجيشي آن به عنوان مقر فرمانروايي خود استفاده كرده اند . 

در متون تاريخي تنها موردي كه نشان مي دهد كه از اين قلعه بعنوان قلعه نظامي استفاده مي شده اين است كه هدايت خان يكي از امراي محلي

 در سال 1175 هجري برعليه كريم خان زند قيام كرد كه بعد از آن به قلعه رودخان پناهنده مي شود و توپهايي نيز براي دفاع در آنجا نصب مي كند .

منوچهر ستوده  در كتاب " آستارا تا اسدآباد " قلعه رودخان را سومين بنا از بناهاي عجيب هفتگانه معرفي كرده و مي گويد : من تا كنون دژي به عظمت و استحكام قلعه رودخان نديده ام . 

همينطور براي نخستين بار در سال 1830 الكساندر خچكو محقق لهستاني هنگام تحقيق در گيلان متوجه اين قلعه شد و در سفرنامه خود موقعيت اين بنا را ثبت كرد . 

وي در باره قلعه مي نويسد : " دژي است بر بالاي كوهي در قسمت علياي رودخانه اي به همين نام ، بام آن سنگي است و طرفين ورودي داراي دو برج دفاعي مستحكم است و  

بر روي كتيبه سر در ورودي آن حك شده است كه اين قلعه براي نخستين بار در سال 918 تا 921 هجري براي سلطان حسام الدين امير دباج بن امير علاء الدين اسحقي تجديد بنا شد " . 

اين قلعه از لحاظ  دفاعي  نيز بهترين شكل را دارد . ديوارهاي قلعه بيشتر روي امتداد صخره ها واقع شده اند كه در برخي قسمتها بلندي آن از بيرون قلعه به 20 متر مي رسد . 

پس از ديوارها ، بزرگترين عنصر ساختمان قلعه ، برجها هستند كه شمار آنها به حدود 47 عدد مي رسد . برجها مسقف بوده و با طاق آجري پوشش داده شده است .  

شماري از آنها دو طبقه هستند و در همه برجها اطاقي براي آتش افروختن و شكافهايي براي تيراندازي تعبيه شده است . شيب تند زمين و ابعاد قلعه موجب شده تا سازندگان بنا ، شمار زيادي پله  در جاي جاي قلعه تعبيه كنند .

 

مهمترين مساله تاسيساتي اين مجموعه ، آب آشاميدني آن بوده است . امروز نيز آب آشاميدني قلعه از فاصله دوري با لوله به قلعه منتقل مي شود

 

و در آب انباري كه يكي از سالمترين ابنيه بجاي مانده از معماري قديم قلعه است ذخيره مي شود . 

بنا به شواهد موجود ، بناي قلعه از رويش گياهان هرز و ريشه درختان خودرو ، بيشترين صدمه را متحمل مي شود . به همين منظور گياه زدايي داخل قلعه شروع شده وكماكان ادامه دارد .

 

قلعه رودخان از جاذبه هاي  شاخص تاريخي استان گيلان است كه در دل جنگل هاي انبوه با معماري سنتي ايران بنا شده است . و نمادي از كوشش گيلانيان براي حفاظت و صيانت از اين سرزمين است .

اين شاهكار تاريخي طبيعي باعث شده خيل عظيمي از گردشگران براي ديدار اين ابنيه تاريخي به استان گيلان و شهرستان فومن سفر كنند و ساعاتي خوش را در كنار اين قلعه زيباي تاريخي بگذرانند .  

مي گويند غير از رطوبت وصف ناپذير شهرهاي گيلان ، هيچ دشمني هرگز نتوانسته كوچكترين آسيبي به اين دژ برساند  

و پاي هيچ غير خودي جسوري به اتاق ها و برج هاي قلعه رودخان باز نشده بوده است .