دشت مچی و شهر سوخته زابل

تو صداتون

روي لباتون 

يه بغل نت و نغمه و ترانه ست

 شور و حالتون چه عاشقانه ست 

دلاتون پره عشق وطن 

بگين به فردا ، بگين به دنيا ، بگين باور ما خود بهاره 

بگين همت ما خزون نداره 

مي رسيم به ستاره شدن      " يغما گلرويي"

 

بهاي دوست ، نه به زيبايي اوست ، نه به دارايي اوست ، تنها به وفاداري اوست .

 

استان سيستان و بلوچستان با وسعت بيش از 11 درصد از مساحت كل ايران ، وسيع ترين استان كشور ميباشد .

از شمال به خراسان جنوبي ، از غرب به استان كرمان و هرمزگان ، از جنوب به درياي عمان و از شرق به افغانستان و پاكستان محدود ميشود .

 

در هفته دوم فروردين 90 به اتفاق 4 نفر ديگر از دوستان خوبم بنامهاي حسن ميرصالحيان ، سعيد ذاكري ، وحيد قاسميان و بهنام قاضي نوري با هواپيما به سمت زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان پرواز كرديم .

 

پس از اجاره كردن يك ون ساعت 10 صبح زاهدان را به سمت شهر زابل ترك كرديم .

زابل شهر شگفتي هاي باستان شناسي ايران است ، شهري كه در گوشه و كنارش تمدني برخاسته از تمدن هامون و هيرمند است و پيوند دهنده دو تمدن ايران و هند.

 

اولين مكان مورد بازديد گروه ما منطقه حوضدار در دشت مچي بود كه شامل قلعه ها ، كاروانسرا ، منازل مسكوني و آسيابهاي متعدد است كه در سمت چپ جاده زاهدان به زابل بعد از تاسوكي قرار دارد .

 

اين اثر در فاصله 62 كيلومتري جنوب غربي زابل و 5 كيلومتري شمال شهر سوخته واقع شده است و براي رفتن به اين منطقه بايستي از طريق يك جاده خاكي به سمت غرب حركت كرد .

متاسفانه جاده منتهی به این دشت  توسط باران شسته شده بود و ما مجبور شدیم که چند کیلومتری را پیاده طی کنیم و بخاطر همین نتوانستیم از آثار دیگر بازدید کنیم . 

 

منطقه فوق در دوراني از تمدن و آباداني بالايي برخوردار بوده كه اين دوره از اواخر ساساني آغاز شده و در دوره صفويه به اوج خود رسيده كه نهايتا" در دوره قاجاريه رو به افول و نابودي مي رود .

 

شاهد اين اوج و عظمت منطقه در دوره اسلامي خصوصا" صفويه بقاياي ابنيه نیمه ويران شده است كه در منطقه باقيست .

 

مچ بر گرفته از مك به معناي نخل خرما ميباشد ، قلعه يا كاخ مچي يادمان دوران صفويه در دل كوير حوضدار است كه مقر حكمراني خاندان رئيسي از فرمانروايان تمدن جنوبي سيستان ميباشد .

 

در دشت مچی آثار باقی مانده از قلعه ای دیگر بنام قلعه رستم که در فاصله حدود ۳ کیلومتری قلعه مچی قرار داشت وجود دارد که بخاطر کمبود وقت نتوانستیم از آن دیدن کنیم .

قلعه رستم

مكان بعدي كه براي ديدن آن لحظه شماري ميكرديم شهر سوخته بود ، شهري با 5000 سال قدمت ، شهري كه گورستانها و اشياء منحصر بفردش پرده از رازهاي زيادي از تاريخ اين سرزمين برداشته است .

 

شهري كه انگار هنوز زندگي در زير خاكش موج مي زند و انگار نه انگار كه هزاران سال است كه زندگي در آن متوقف شده ، شهري كه پزشكان و مهندسان ، صنعتگران و هنرمندان قابلي داشته

 

و هنوز تسلط آنها بر كارشان موجب حيرت متخصصان امروزي است . اولين پيش نمونه انيميشن دنيا ، اولين جراحي جمجمه در جهان ،

 

صفحات بازي هاي فكري ، وسايل نقاشي ، لوازم آرايشي و قديمي ترين چشم مصنوعي نمونه هايي از شگفتي هاي كشف شده در اين شهر هستند .

 

در شهر سوخته ، آنچه را براي فرد در زندگي اهميت داشته ، كنارش در گور مي گذاشتند . در بيشتر گورها از يك تا 120 شي وجود داشته كه از اين اشياء ميتوان به شغل صاحبانشان پي برد .

 

كارگران سنگتراش با وسايل كارشان ، چوپانان با بزغاله هايشان ، نقاشان سفال با سفالها و ابزارهايي مثل رنگهاي طبيعي و قلم هاي استخواني نقاشي و هاون كه براي كوبيدن كلوخهاي معدني بكار مي رفته است دفن شده اند .

 

حتي گور نو عروس جوان 18 ساله اي كشف شده كه با سبد وسايل آرايش دفن شده است ، وسايلي مثل آينه ، جعبه آينه ، شانه ، سورمه دان ، ميل سورمه كشي ، هاون سورمه كوبي بعلاوه 63 ظرف با انواع خوراكي ها

 

مردان شهر سوخته به زندگي پس از مرگ باور داشته اند و مرگ بصورت يك مرحله خيلي عادي از زندگي بوده است . اسكلت هايي كه در گورها پيدا ميشوند ، انگار كه بخواب رفته اند . به همين خاطر آن چيزهايي را كه برايشان عزيز بوده در كناري گذاشته اند تا هنگام بيداري بكار ببرند .

 

يكي از مهمترين يافته هاي شهر سوخته چشم مصنوعي است كه متعلق به يك زن 28 تا 32 ساله بوده است . چشمي كه امروزه مهمترين يافته شهر سوخته و چشم و چراغ باستان شناسي ايران است .

 

 اين زن به هر دليل نابينا شده بوده و براي حفظ زيبايي اش شايد همه دارايي اش را خرج ساختن چشم مصنوعي كرده است . اين زن چشم مصنوعي اش را با نخي ظريف كه از 2 سوراخي كه در دو طرف آن قرار داشته بصورت خود مي بسته است .

 وقتی در شهر سوخته گام برمیداری در حقیقت بدون اینکه خودت بخواهی پا بر روی خورده سفالهای رنگارنگی می گذاری که  چندین هزار سال قدمت دارد البته مسیری جهت بازدید کنندگان مشخص شده که کسی پا بر روی این گنج کهن نگذارد .

 

پس از بازديد از شگفتي هاي شهر سوخته به سمت قلعه سه كوهه ، كوه خواجو ، آرامگاه خواجه غلطان و همينطور قلعه رشكان يا قلعه رستم رهسپار شديم كه هفته آينده از آنها صبحت خواهم كرد .

 

نكات مهم :

·         براي ديدن تمام نقاط شهر سوخته احتياج به مجوز سازمان ميراث فرهنگي زاهدان يا زابل ميباشد كه قبلا" بايستي هماهنگي هاي لازم را انجام داده باشيد .

 

·         براي رسيدن به دشت مچي و بازديد از قلعه مچي و قلعه رستم بايد در نزديكي مكاني كه آدرسش را داده ام خوب دقت كنيد و وارد آن جاده شويد . يك تابلو كه مشخصات قلعه مچي در آن نوشته شده در اول جاده نصب شده است .

 

·         در روبروي شهر سوخته موزه اي جديد التاسيس ساخته شده است كه اشياي يافت شده در اين شهر در آن نگهداري ميشود و ميتوانيد به رايگان از آن ديدن كنيد .

منابع :

·         بروشور سازمان ميراث فرهنگي

·         مجله سرزمين من